Przejdź do głównej treści Przejdź do wyszukiwarki
Zespół Szkolno - Przedszkolny im. Tadeusza Kościuszki w Ryczowie

Historia

Historia Ryczowa

   Początków  Ryczowa  należy  szukać  w  XIII  wieku. W  1284  roku  książę opolski Przemysław nadał Cystersom w Mogile 16 łanów frankońskich w lesie przy Łączanach  za 6 łanów ziemi uprawnej w Spytkowicach. Bezsprzecznie chodzi tu o ziemie obecnego Ryczowa. Pierwsza wzmianka o naszej miejscowości pochodzi  z tekstu ugody między opatem tynieckim Michałem, a Stefanem, opatem klasztoru mogilskiego, która kończyła spór o prawo patronatu kościoła  w Woźnikach. Jest tam mianowicie mowa  o drodze prowadzącej z Ryczowa, choć sam Ryczów   nie jest jeszcze określany jako wieś. A skąd pochodzi nazwa naszej miejscowości? Najprawdopodobniej od nazwy osobowej – Rycz lub Ricz. Kim była ta osoba - nie wiadomo. Być może chodziło o zasadźcę, który  z ramienia braci zakonnych  z Mogiły prowadził akcję kolonizacyjną. W dokumencie  z 1345 roku jest już mowa  o Ryczowie jako wsi. W  XVI wieku cystersi posiadali w Ryczowie jeden folwark, dwie karczmy, jeden młyn  i cztery stawy. We wsi mieszkało osiemnastu kmieci, trzynastu zagrodników i szesnastu chałupników.

   Po pierwszym rozbiorze w 1772 roku ziemia zatorska znalazła się  w granicach Austrii. Zagarnięte ziemie polskie Austria nazwała „Królestwem Galicji i Lodomerii z Księstwami Oświęcimskim  i Zatorskim”. W 1782 roku zakon  cystersów utracił dobra położone  w Galicji- zostały one skonfiskowane na rzecz  tzw. Funduszu religijnego. Był wśród nich także klucz ryczowski. W 1790 roku uzyskała go rodzina Dzieduszyckich herbu Sas w zamian za odebrane przez  władze austriackie dobra Kossów. W 1855 roku Paulina Dzieduszycka  sprzedała dobra ryczowskie Tytusowi   i Sewerynie Drohojowskim, herbu  Korczak. Wiosna Ludów przyniosła zniesienie pańszczyzny  i uwłaszczenie. Reforma ta objęła  wszystkich chłopów i choć oddała im uprawianą przez nich ziemię na własność, to nie przeprowadziła odpowiedniego podziału użytkowanych wspólnie (przez dwór i wieś) lasów oraz pastwisk, które zostały przeważnie w rękach dziedziców. Folwark posiadał znaczną przewagę ekonomiczną nad gospodarstwem, zajmował więc na wsi nadal dominującą pozycję. W Ryczowie znajdował się on w rękach Tytusa Drohojowskiego.  3 maja 1860 roku zmarła jego żona, Seweryna. Na cześć  i ku pamięci żony, Tytus Drohojowski  w 1861 roku ufundował kaplicę na ryczowskim cmentarzu. W roku następnym, dnia   15 maja, dziedzic z Ryczowa założył fundamenty pod pałac. Wymurował go  i wykończył w ciągu 1864 roku. Nowy pałac poświęcił   4 stycznia 1865 roku ks. Jan Michalski, proboszcz ze Spytkowic. 

   Wkrótce Tytus Drohojowski wymurował niedaleko pałacu stajnię na konie. Przy nowym pałacu założono również park. Obecnie zarys parku zbliżony jest do prostokąta. Murowany dwór znajduje się na skraju jego południowej części. Park pod względem przyrodniczym stanowi ciekawą enklawę urządzonej zieleni, reprezentowanej przez kilkadziesiąt starych drzew w wieku 100 – 250 lat. Drzewostan parkowy złożony jest  w przeważającej mierze  z jesionów wyniosłych, dębów szypułkowych i lip drobnolistnych. Charakterystyczną  cechą starodrzewu jest występowanie kilku rzadkich gatunków, takich jak: tulipanowiec amerykański, magnolia drzewiasta i cisy pospolite.

   W drugiej połowie XIX wieku na terenie Galicji rozpoczęto wprowadzać pewne zmiany administracyjne. Od 1855 roku Wadowice zyskały rangę miasta obwodowego, a w 1867 roku  z terenów obwodu wadowickiego utworzono cztery powiaty: wadowicki (w którym znalazł się Ryczów), bialski, żywiecki i myślenicki. Sprawami związanymi z życiem wiejskim zajmował się urząd gromadzki na czele  z wójtem. Gromady Ryczów i Półwieś jako patron sprawowały opiekę nad kościołem i wspólnym kosztem wystawiły budynek szkolny w Ryczowie, zapewniając jednocześnie utrzymanie miejscowemu nauczycielowi.   Po wspomnianych reformach Ryczów stał się gminą z wybieranym wójtem  i kilkuosobową Radą Gminną,  a ludność mogła mieć większy wpływ na swoje sprawy.  W 1880 Ryczów liczył 249 domów oraz 1350 mieszkańców. Zamożniejsi gospodarze kierowali z reguły gminą wiejską i kółkiem rolniczym. W Ryczowie kółko rolnicze założył  w 1884 roku nauczyciel, Józef Bandoła.

   Okres międzywojenny nie przyniósł większych zmian w Ryczowie. Dwór coraz bardziej chylił się ku upadkowi. Już wcześniej pani Józefa Błażowska oddała rządy synowi Mieczysławowi, chorowitemu  i  potrzebującemu opieki. Ten zaś zlecił kierowanie majątkiem rządcy i służbie. Brak dozoru sprzyjał kradzieżom. Wkrótce zresztą baron zmarł w dość młodym wieku. Majątek barona Błażowskiego w Półwsi został w 1921 roku częściowo rozparcelowany wśród miejscowych rolników, zaś resztę w 1928 roku rozparcelował Bank Rolny w Krakowie. Pozostało tylko 30 ha lasu, który po II wojnie światowej przejęło państwo.   Pałac w Ryczowie wraz  z majątkiem został zakupiony  w 1936 roku przez Zygmunta Piaseckiego. Sprzedając dwór, Józefa Błażowska miała wydzielone w nim pomieszczenia, w których mogła zamieszkiwać,   a z uwagi na podeszły wiek, zapewniono jej opiekę gospodyni. Zmarła po około dwóch latach od daty sprzedaży dworu.

   Po wybuchu II wojny światowej, 5 września 1939 roku, Ryczów zajęły wojska niemieckie. Z rozkazu Hitlera  w dniu 26 października 1939 roku utworzona została Generalna Gubernia,  w skład której weszła część powiatu wadowickiego na wschód od rzeki Skawy. Reszta została wcielona do III Rzeszy. Granica Generalnej Guberni,  w której znalazł się Ryczów, przebiegała między Spytkowicami   a Ryczowem i dalej szła na wschód od linii kolejowej Spytkowice - Alwernia   w kierunku Trzebini. Na szosie Skawina - Zator pod Ryczowem znajdowały się budynki niemieckiego urzędu celnego. Życie ludności w Generalnej Guberni nie było łatwiejsze niż na innych ziemiach Polski. Prześladowania okupantów nie ominęły również mieszkańców Ryczowa. Wielu   z nich zginęło z rąk hitlerowców,  a niektórych wywieziono do obozów. Ludzi, którzy zginęli z rąk okupantów, upamiętnia tablica umieszczona na kaplicy cmentarnej. Mimo że w Ryczowie nie działały silniejsze oddziały partyzanckie, nie można pominąć faktu, iż miejscowość ta była wykorzystywana jako punkt przerzutowy więźniów  z obozu Auschwitz do Krakowa. Wśród działaczy ruchu oporu, którzy nieśli pomoc więźniom wspomnianego obozu zagłady, kilku zginęło w Ryczowie podczas walk ze wzmocnionymi strażami żandarmerii granicznej. Dla uczczenia i upamiętnienia ludzi, którzy stracili życie, chcąc ratować innych, obok stacji kolejowej  w Ryczowie został umieszczony skromny obelisk. Na tablicy znajduje się następujący napis:  

 

W dniu 24 czerwca 1944r. zginęli w walce z okupantem
niosąc pomoc więźniom obozu hitlerowskiego w Oświęcimiu
Bojowcy P.P.S.
Adam Rysiewicz, Jerzy Kornaś, Ryszard Krogulski.

 

   Okupacja niemiecka zakończyła się 25 stycznia 1945 roku, kiedy to Ryczów został zajęty przez żołnierzy Armii Czerwonej. Ustępujące wojska hitlerowskie zniszczyły doszczętnie stację PKP  w Ryczowie. Walki zbrojne nie ustały jednak wraz   z wycofaniem się Niemców. Lata 1945 - 1949 w powiecie wadowickim to okres działań grup zbrojnych, walczących z nowym ustrojem.  Pomimo działań zbrojnych życie na szczeblu lokalnym toczyło się swoją drogą. Już   w pierwszych dniach po wycofaniu się Niemców zorganizowano gminę zbiorową, początkowo  z siedzibą w  Spytkowicach (1 miesiąc), później w Ryczowie. Majątek pana generała Piaseckiego, będącego całą wojnę w niewoli niemieckiej, rozparcelowano. Po wypędzeniu pani Piaseckiej wraz z dziećmi, pałac stał się łupem oswobodzicieli.

Historia Ryczowa została opracowana na podstawie artykułu
M. Szczypczyk, Z przeszłości Ryczowa, [w:] Ryczów. Z dziejów wsi i parafii, Kraków 2002.

 

 

Historia szkoły

   Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki ma 175 - letnią historię. Jej inicjatorem i założycielem był ks. Jan Biedrończyk. W 1837 roku, obejmując parafię, starał się, aby przy kościele powstała szkoła parafialna. Nie znajdując odpowiedniego pomieszczenia na szkołę, odstąpił jedną izbę na plebani. Funkcję nauczyciela pełnił na początku organista pracujący  w tutejszej parafii - był nim pan Wawrzynowicz. Po jego śmierci obowiązki te przejął pan Tomasz Dziewiński, z kolei po jego oddaleniu ks. Jan Biedrończyk przyjął Józefa Zwalińskiego. Potem zadanie prowadzenia szkoły powierzono panu Wadze, a po nim  - panu Kołczyńskiemu.
   Głównym założycielem szkoły był ks. Jan Biedrończyk, jemu to wieś zawdzięcza pierwszą placówkę szkolną. Natomiast mieszkańcy gromad: Ryczów i Półwieś wspólnymi siłami wybudowali pierwszy dom, przeznaczony na szkołę    i mieszkanie nauczyciela. W roku 1859,  w celu założenia szkoły trywialnej (pospolitej) w Ryczowie, zobowiązali się oni do pomocy nauczycielowi i szkole.
   Wraz z rozpoczęciem nauki na plebani czyniono starania, aby wybudować oddzielny dom  z przeznaczeniem na szkołę   i mieszkanie dla nauczyciela. W tym celu wykupiono plac od Jana Gawędy, a w roku 1857 wybudowano szkołę wraz  z mieszkaniem. Wtedy to do nowego budynku przeniesiono wszystkie dotychczasowe szkolne sprzęty oraz przybory.  W 1878 roku przystąpiono do dobudowania do starego budynku nowej sali szkolnej. Ostatnie prace wykończeniowe przypadły dopiero na rok 1880, kiedy stanowisko wójta zajmował Józef Sypuła. Nowy sprzęt i przybory szkolne zakupiono w 1882 roku. Wraz z upływem lat budynek, w którym znajdowała się szkoła, okazał się mały i niewygodny. Dlatego w roku 1894 kierownik szkoły, Józef Bandoła, oraz Rada Szkolna Miejscowa czynili starania o wybudowanie nowego obiektu szkolnego. W tym celu, jeszcze w roku 1894, zakupiono plac pod budowę szkoły dwuklasowej, która według planu miała być oddana do użytku w roku 1896. Budowa nowej szkoły doszła do skutku w 1909 r.. W tym samym roku rozpoczęto także budowę murowanej, jedno-klasowej szkoły przysiółku Chałupki. Budowę obu szkół ukończono w sierpniu 1910 r. Nauka w nowej szkole rozpoczęła 1 września, a urzędowy odbiór nastąpił dnia   4 IX 1910 r.
   Po drugiej wojnie światowej, w roku 1945, szkoła była bardzo zdewastowana, zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz. Zniszczeniu uległy zabudowania gospodarcze, obejście szkoły, sprzęt szkolny był zdekompletowany. Sam budynek szkolny, aczkolwiek nie stary, okazał się mały, składał się bowiem tylko z czterech sal lekcyjnych, a szkoła liczyła 400 dzieci.  Oprócz czterech sal w budynku głównym szkoła użytkowała jedną salę w budynku podworskim i jedną salę  w tzw. „rządcówce.” Kierownik szkoły apelował o wybudowanie nowego obiektu szkolnego. Sprawa ta stała się zagadnieniem priorytetowym. W roku szkolnym 1958/59 Inspektorat Oświaty zaplanował budowę szkoły, pomnika Tysiąclecia Państwa Polskiego, tzw. „tysiąclatki.” Po długich staraniach w roku szkolnym 1962/63 wreszcie rozpoczęto budowę nowej szkoły. 23 grudnia 1964 roku nastąpił odbiór szkoły, a 10 stycznia 1965 roku nastąpiło uroczyste przekazanie budynku szkolnego do użytku dla młodzieży i grona nauczycielskiego. Nowa szkoła to budynek jednopiętrowy, w kształcie litery T, mieszczący 11 sal lekcyjnych, salę gimnastyczną, kancelarię, pokój nauczycielski, bibliotekę, świetlicę, jadalnię i kuchnię.


   Od 1 września 1999 roku rozpoczęła się w kraju reforma oświaty, w wyniku której zlikwidowano ośmioklasową szkołę podstawową. Reforma systemu edukacji wprowadziła nowe typy szkół: 6-letnią szkołę podstawową i 3-letnie gimnazjum. Przy Szkole Podstawowej w Ryczowie utworzone zostało Gimnazjum. Obie placówki mieszczą się w tym samym budynku szkolnym. 
     W roku szk. 2020/21 szkoła łącznie liczy 350 uczniów. Podzielona jest na 5  oddziałów Przedszkola i 16 oddziałów Szkoły Podstawowej. W ZSP w Ryczowie pracuje 44 nauczycieli.
 

 

Historia szkoły  została opracowana na podstawie artykułu
E. Fliśnik - Przejczowska, Historia szkoły [w:] Ryczów. Z dziejów wsi i parafii, Kraków 2002.

 

Godło Polski

ZOBACZ


Zegar

Kalendarium

Rok wcześniej Miesiąc wcześniej
Marzec 2024
Miesiąc później Rok później
Pon Wt Śr Czw Pt Sb Nie
26 27 28 29 1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

Imieniny

Ważne strony